(Aningaasaqarnermut Nunanilu Avannarlerni suleqatigiinnermut)
Politikerinut illut, innuttaasunuunngitsoq
Aallaqqaasiutigalugu oqaatigerusupparput isornartutut isigigatsigu, Inatsisartunut ilaasortanut illuliorsinnaakuttooratta, ilaatigut manna Ilassutissatut aningaasaliissutinut Inatsit aqqutigalugu, innuttaasulli pitsaasunik ineqarnissaat isumagisinnaanatigu
Imminuinnaq iluaquserniarnertut isikkoqarpoq. Aamma oqaluttoqaraluarpalluunniit “piffissaq ungasinnerusoq isigalugu sipaarutaassasut”. Imaaliallannerinnakkut illut 25-t sananeqalerput, kollegialiortiternissat utaqqiniaasaarigut, inissiat oquttut iluarsaannissaat utaqqiniaasaaripput il.il. inissiani naliginnaasuni aamma angerlarsimaffeqanngitsorpassuupput taamatullu meeqqanut inuusuttunullu sakkortuumik sumiginnagaasunut, kinguaassiutitigut kanngutsaattuliorfigineqarsimasunut, persuttagaasunut aamma atornerluiffiusunik angerlarsimaffeqartunut inissiivissaaleqivugut.
Aamma isumaqarpugut piffissaanngitsoq Saammaasseqatigiinnermut Ataatsimiititaliarsuarmut aningaasalersuinissatsinnut.
Suliaq qanganitsereersimassaaq suli Naalagaaffinngornissatsinnut akissaqalinngitsugut aamma ataatsimiititaliarsuarmut piginnaaneqarnissamut piumasaqartoqarsinnaanngilaq. Uggornaqaaq.
Aningaasat Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Isumalioqatigiisitamut, Tilioq-mut Innarluutillit Illersuisuannut, Naligiisitaaneq pillugu Siunnersuisoqatigiinnut imaluummiit MIO-mut – Meeqqat illersuisuannut tunniukkaanni angusassaat anginerussaqqooqaaq ukiuni pineqartuni.
Ligeledes mener vi ikke, at tiden er moden til at bruge pengene på Forfatningskommissionen.
Sinneqartoorutit tamarmik kiisalu suliassanut pisariaqartinneqartunut pisariaqartitsisunullu atunngitsuukkaat mittarfinnut tussapput
Aamma paasisinnaanngilarput Air Greenlandip piginneqatigiissutaanik pisinissaq maannakkut ilanngunneqarsimammat naak kingullertigut tusareeraluaripput piviusunngortinneqassanngitsoq. Soormi tassani kontomi ingerlatsinermut sillimmatit atorutsigit imaluunniit peerlugit?
Aamma akuerineqarsinnaanngitsutut isigaarput ingerlatseqatigiiffiit sinneqartoorutaannik agguagassiat matumani sualummik TELE A/Simit, tunniunneqartut atorneqassammata Kalaallit Airportsimut aningaasaliissutitut naak aningaasat atorluarneqarnerusinnaagaluartut kiffartuussinerit akikillinissaannut imaluunniit soorlu TELE-p immap naqqatigoortoq kabelimik kiffartuussineq pillugu isumaqatigiissutaata attatiinnarnissaanut.
2017-mi, 2018-mi aamma 2019-mi TELE-p, Royal Greenlandip aamma Mittarfiliortiternernut atatillugu akileraarutitigut sinneqartoorutit, Sanaartornermut aserfallattaaliinermulllu aningaasaateqarfimmiit utertitat Namminersorlutik Oqartussat tamakkiisumik ilaannakoortumilluunniit pigisaanneersut, Landskarsip Naatsorsuutaanit sinneqartoorutit, PFA Soraarnerup matunerani “sinneqartoorutit” il.il. Kalaallit Airportsimut aningaasaliissutitut atorneqassapput.
Tasunnga ilanngutissuagut illuutit, teknikkikkut pigisat, sorpaalussuarnut akitsuutitigut isertitat – allarpassuillu.
Kollegialiortiternissat, innuttaasuut inissaat, plejehjemmit aamma allat kinguarsarneqassapput aamma innuttaasut kiffartuunneqarnerinut aningaasaliissutissat pisinnaajunnaassappput, taamatullu peqqinnissaqarfiup, atuarfiit, inunnik isumaginninnerup – kiisalu kommunit aningaasaliissutinik nuutitseqattaarnerit naammagiinnartariaqassavaat.
Eqqumiikkaluassusia aningaasarpassuit – milliuunilikkaat – mittarfiliortiternut nassaarineqapallassinnaammata , aningaasalli nassaarinissaat ajornarlutik inissiat oquttut inuit angerlarsimaffiisa suliffigisaasalu iluarsaannissaannut, meeqqanut inuusuttunullu ulorinartorsiortunut, inunnik isumaginninnermut imaluunniit ilinniartitaanernut.
Misigeqqammerparput immap naqqatigoortup kabelip kittorarnera, kinguneranik KUjataani inuit internetteqanngillat ulluni 20-ni aamma kingunera kinguaattoornerpassuit nunallu ilaani sumiiffinni assigiinngitsuni unittoornerit.
TELE-p soorlu isumaqatigiissutini attatiinnarsimasuugaluarpagit – konto 10.13.10-miittut ilaatigut atorlugit, taava umiarsuamik attartorniaqqaartariaqarnissartik umiarsuullu nunatsinnukarnissaminut piareersaqqaartariaqarsimanera pisariaqarsimassanngikkaluarput. Kiffartuussineq sukkanipilussuarmik isumagineqasimasinnaagaluarpoq.
Imaluunniit internettip oqasuaatikkulluunniit attaveqarneq akikillineqarsimasinnaagaluarput.
Akileraarutit isertuussat mittarfiliortiternermut atorneqassapput, kikkut tamarmik erisarneqassapput, Missinersuusiornermullu Inatsit unioqqutinneqarluni
Naliginnaasumik isigalugu ajorluinnarpoq ingerlatseqatigiiffiit sinneqartoorutaannit agguagarsiat kiffartuussinermut atorneqassanngimmata imaluunniit teknologimik nutarterissamut imaluunniit ingerlatseqatigiiffimmi atortunik nutarterinissamut, pineqarpummi Namminersorlutik Oqartussat nammineq ingerlatseqatigiiffiutai. Aningaasat inuiaqatigiit aningaasarsioranerannut atatillugu akilersinnaasunut imaluunniit aningaasaliissutitut atorluarneqarsinnaagaluarput aamma aningaasaliissutitut ilinniartitaanermut, pinaveersaartitsinernut, peqqinnissaqarfimmut aamma iluarsartuussinernut.
Uani TELE-p assersuutiginerani akileraarutit isertuussat pineqarput 2018-mi 190 mio. koruuninik amerlassuseqaleriataartut – teliinnarmi.
Paatsuullariaanasi. Kikkut tamarmik erisarneqassapput aamma eqqortunngortinneqarput pineqarallartillugit mittarfiliortiternerit akisunaakkat, naak akilersinnaanngikkaluartut, VVm-mut misissuinerit siunissamullu qularnaarinerit isumagineqarsimanngikkaluartut. Taamaallaat pivarput kikkut tamaasa erisarlugit annaagarujussuarmik akileraartitsineq., qoqassiilluni aaneqartut. NO wonder, inuit soraarninngornissaminnut namminneq immikkut akiliisariaqarput, naak siusinnerusukkut tamakku akileraarutitigut akilerneqartaraluartut. Soorlu takugipput 2017-mi Ukiakkut ataatsimiittoqarmat immikkoortoq 89-tut oqaluuserineqartumi. Kikkunnik tamanik akileraartitsivallaarneq, isertortumilli. Innuttaasut paasisimagunanngilaat akileraarutitik aamma kiffartuussinernut aningaasaliissutit ukiuni makkunani sunut atorneqalernersut, aningaasat ingerlatseqatigiiffinneersut kiffartuussinernut atorneqarluarsimasinnaagaluartut imaluunniit innuttaasunut aningaasaliissutaasimasinnaagaluartut imaluunniit suliniutinut akilersinnaasunut atorluarneqarsimasinnaagaluartut allarluinnarmut tulerput.
Aamma assigiinngitsutigut qaleriaattumik Nuummi Ilulissanilu mittarfiit akileraartassasut eqqaaneqarpoq, taakku naammassippata mittarfiit imminut akilersinnaanngitsut akissaqartikkumallugit.
Mittarfiit qaleriiaanik aningaasalersorluarneqareermata eqqoriaannartariaqassavarput tullii sunut atorneqassanersut. Immaqa akisunerusumik angalasarnissanut. Immaqaluunniit akit qaffatsaaliornissaannut paarlattuanilli allani akit qaffallugit?
Aningaasanut Inatsimmi mannalu TB-mut inatsimmi aningaasanik angakkuaqattaartoqarpoq isikkorissititsilluni naggataatigullu erseriataarpoq malunnaarsaarluni annermik akileraartitsisoqartoq.
Kujataani Avannaanilu timmisartuussinermut amerlanerusunik aningaasaliisoqarnera ajorinngilarput. Kisianni immaqa kiffartuussinermut isumaqatigiissusiassat aasaq mannamiit piareersarlugit aallartinneqarsinnaapput, ataatsimiititaliaq, attuumassuteqartut Naalakkersuisullu sulianut iserluarsinnaaqqullugit, siunissami isumaqatigiissutit torinngitsut pinngitsoortalerumallugit.
Tassa imaappoq, taava saqqummiuttariaqarpoq nuna tamakkerlugu angallassineq qanoq isikkoqartikkusunneqarnersoq, mittarfiit suna tamaat sakkugalugu piviusunngortikkusutat atorlugit aamma akiitsorujussuaraluaruttaluunniit siunissami ukiorparpassuarni.
Maluginngitsoorsinnaanngilarput Naalakkersuisut aamma imaaliallannerinnakkut Missingersuusiornermut Inatsimmi piumasaqaatinik saneqqutaarimmata – naak taanna atuukkaluartoq atuivallaannginnissaq taarsigassarsiortorpallaannginnissarlu qularnaarniarlugit kiialu atuivallaannginnissaq amingartoorujussuannginnissarlu. Ilaatigut Aningaasanut Inatsisip ukiuni sisamani oqimaaqatigiittarnissaanut piumasaqaatit, uani aningaasaliissinut ilassutissat pillugit inatsimmi kingumoortumik.
Ilassutissatut aningaasaliissutinut Inatsisissap immikkoortut tusikaffioreersut erserpai
Paarlattuanik Naalakkersuisut kommunillu ataatsimoorlutik sullisseriaasissatut atugassaat nersualaarusuppagut. Aamma paarlakaajaalluni pingaartoqartalernissamut aningaasaliisoqarnissaa. Soorunami inunnik isumaginninnerup iluani aamma peqqinnissaqarfimmi taamatullu ulloq unnuarlu angerlarsimaffinni meeqqerivinnilu ajornartorsiutit ataaniittut iluarsineqarnavianngillat uangummi piumanerugaluarparput iluarsartuussinissamut, allanngortiternissanut pilersaarusiornissanullu aningaasaliisoqartariaqartoq. Kisianni immikkoortumi ilinniartitsinissanik eqqarsarneq nersualaarusupparput aamma. Kissaatiginaraluaqaarli immikkoortunut pisariaqartitsiffiusunut AMERLANERUNGAARTUNIK aningaasaliisoqassasoq.
Ataatsimut isigalugu ilassutissatut aningaasaliissutinut inatsimmi peqqinnissaqarfimmut tunngasut unamminarsinnaaneri takusinnaavarput aamma taamaattumik innersuussutigerusupparput tassani iluarsartuussisoqassasoq. Ilaatigut Danmarkimi Nunanilu Avannarlerni napparsimavinnik suleqateqarluni kiisalu annermik suliniarfigalugit inissaqartitsineq, sulisussarsiortarneq aamma sualummik peqqinnissaqarfimmi sulisooreersut tigummiinnarniarneqartarnissaat.
Allatut ajornartumik immikkoortoq allanngortiteriffigisariaqarparput, utoqqaammi amerliartortillugit, nakorsaatit akii akitsoriartortillugit aamma immikkut ilisimasallit nunatsinnukartartut ikiliartortillugit akitsoriartuinnartoqarlunilu ajorsiartuinnartoqassaaq iliuuseqanngikkutta immikkoortumilu ukiuni aggersuni amerlasuuni iliuuseqanngikkutta. Massakkorluinnaq aallartittariaqarpugut.
Allaat oqarusuppugut Peqqinnissaq pillugu Ataatsimiititarsualiornissaq pilersikkaanni iluaqutaanerussagaluartoq Saammaasseqatigiinnissamut Ataatsimiititaliarsualiorani imaluunniit akilersinnaanngitsunik mittarfiliortiternernut taamannaannaq milliuuninik akilinnut atornagit.
Ataatsimut sigalugu ilassutissatut aningaasaliissutinut Inatsisissat takutippaat sulisussaqarniarneq aamma ilinniarsimasunik sulisussaqarniarneq eqqarsaatigalugit imaannaanngitsunik ajornartorsiuteqartugut, tamaaattumik kaammattuutigerusupparput pitsaasumik eqqarsaatigilluangaanerusumillu iluarsartuussisoqassasoq, piginnaasanik qaffassaanissaq qiteralugu kiisalu inuutissarsiortut suliffiillu sulisussarsiornerminni pitsaanerusunik sinaakkusersorneqarnissaat.
Naggataatigut apeqqutigerusuppara arlaannaannulluunniit attuumassuteqanngitsut immikkut ilisimasallit, taarsigassarsiassanik qularnaveeqqusiinissaq pitinnagu aningaasatigut inatsisitigulu nalilersuinermik suliaqartussatut kikkut pineqarnersut, tassa 2008-mut Missingersuutinut regulative naapertorlugu, soorlu oqaaseqaatini qupperneq 30-mi oqaatineqartutut?
Nalunngilarput mittarfiliortiternissat suliarigatsigit piffissakittuararsuunikuulluta kiisalu aamma Aningaasanut Inatsisissaq marloriarlugu pingasoriarluguluunniit allanngortinneqartariaqarnikuuvoq kiisalu pineqartut marluk taakku pillugit kingullermik ataatsimiikkatta apeqqutitsinnut akiniaataartoqartarnikooqaaq, taamaattumik ataatsimiititaliaq qinnuigissavara atuarluaqqullugu misissorluaqqullugulu ilumut suna angersimaneraat, Aningaasanut Inatsimmut akuersisut, isornartorsiuerpalaartumilllu qimerloorlugu.
Taamatut oqaaseqarluta una pisarput ataatsimiititaliamut suliareqqitassanngorlugu ingerlatipparput ataatsimiititaliarlu qinnuigissallugu oqaatsigut ilanngullugit isummersorfigeqqullugit taamatullu manna pisarput eqqarsaatigilluaqqullugu pineqarmatami aningaasanut inatsimmut matoqqasumut immikkut aningaasaliissuteqaqqinnerit. Oqaluuserisarput manna taamatut isikkoqarallartillugu akuerinavianngilarput, tunngavilersuutitut saqqummiuteriikkagut pissutigalugit.