Immikkoortuni periarfissaqarfiusuni joint committees ajornartorsiutitaqanngitsumik aallarteriartigu. Tamatta nunanik allanik suleqateqarnissarput ersigaarput tassanilu ajorsartutuaasussat taassaapput -uangut – big time.
Maluginngitsoorsinnaanngilara USA issittumik isumalioqatigiisitat ataatsimiinneranni oqarmat, Issittumik akuunerorusullutik. Tassa imaappoq taava qularnaarneqarsinnaassaaq assigiinngitsut aningaasaliiffigineqarnissaat pitsaasumik isumaqatigiinniarnikkut. Immaqa attaveqaqatigiinneq tapullugu.
Nunanut allanut politikkimut nammineq sunniuteqarnissaq
Nammineerluta Igalikumi isumaqatigiissutip Joint Committeea alarparput taanna Danmarkip USA-p Kalaallit Nunaatalu suleqatigiiffigaat. Ataatsimiigiassaarpugut 2014-mi Thule pillugu isumaqatigiissutip assortuussutigineqalernerata kingorna, ataatsimiigiaqqinnikuunatalu. Aamma tusanngisaannarparput sooq isumaqatigiinniarnerit kipineqartariaqarsimanersut. Tamanna uggornarpoq, ataatsimiinnernimi taakkunani ilisimasariaqakkagut pissarsiarisimasinnaagaluarpagut, suleqatitaartorsinnaagaluarlutalu.
Ajunngilaq isumaqatigiinniarnerit iluarineqarsimanngippata – allaavorli isumaqatigiinniarnernut akuujumajunnaarluinnarneq.
Oqartussaaffiit amerlanerusut tigorusukkutsigit, ilisimasaqarnerulertariaqarpugut aamma nunanik allanik suleqallaqqissinerusariaqarpugut, isumaqatigiinniallaqqinnerusariaqarpugut aamma nunaqavissunik pikkorissunik peqartariaqarpugut.
Tamanna suliareriartigu Danmark suleqatigalugu, tamatumalu kingorna kommiteerini ataavartuni soorlu Permanentini aamma Joint committeeni.
Narrujuummisimaarluta nipaarlunngortariaqanngilagut kissaatigigutsigu pisortatigoortumik politikkikkullu kissaatit naapertorlugit ingerlatsivissat politikerit akuullatsiartartut isumaat kisiat tunngaviginagit tunngavigalugilli ilisimasat, isumaqatigiinniallaqqissuseq, isumaqatigiissutit pitsaasut aamma Kalaallit Nunaata suleqatigisinnaasai.
Suleqatigiisitsisuni paasisinnaanngisaannarnikuuarput nunat allat ilinniarfigiumaneqannginnerat aamma nunani allani ilisimasanik katersiumannginneq uangutsinnut naleqqiullugu tamakku ukiorpassuarni ilisimasaminnik katersinikuummata. Suleqatigiillutik. Tupinnaqaaq.
Pikkorissartariaqarpugut, isumaqatigiinniarnerni pikkorilluta peqataasinnaalissagutta – pissarsiaqarlutalu. Pisariaqartippagut politikkikkut eqaatsumik isumaqatigiinniarluarsinnaasut, nunat tamat akornanni isumaqatigiissutit sunik imaqarnersut paasinissaat, illersornissakkut isumaqatigiinnarinerit, nunanut allanut tunngasut il.il.
Nukittuneruliinnartussaagaluarpugut Naalagaaffeqatigiit sapinngisamik ilinniarfiginerusuugutsigit kiisalu iligut ikinngutigullu nunarsuup sinneraniittut.
Atorfilittagut piginnaanngorsartariaqarpagut isumaqatigiinniarnermut aamma politikerit. Takorluulaariartigut Paninnguaq Joseniusiluunniit meeraallutik takorluuisut isumaqatigiinniartartunngornissaminnut, nunatsinni politikerinut nuimanerpaanut siunnesuisartunngornissaminnut, sinnerlutalu nunarsuup sinneranut angalasalernissaminnut? Taamatut atorfeqalerusuttut pilerisaartalertariaqarpagut.
Angusassarput suli ungaseqaaq atorfillit isumaqatigiinniallaqqissunngortinniarlugit piginnaanngorsarnissaannut. Tamanna avaqqussinnaanngilarput nunarsuarmioqatigiit imminnut qalliartortillugit sualummillu eqqartorneqartillugu pissaanilissuit pissaaneqarniuteqqilersutut isikkoqarnerat.
Tamanna pivoq internettimi, niuernikkut anneruniunnerni aamma allatigut siusinnerusumut naleqqiullugu – “anaana nukappiaraagallarmat”.
Joint committee aamma Permanent Committee
Joint committee sumiiffiuvoq ilisimasatsinnik, ilisimatusarnitsinnik, suleqatigiinnitsinnik niueqateqarnitsinnillu qaffassaavissarput soorlu takornariaqarneq, mingutsitsineq, niueqatigiinneq, sunut tamanut ilisimatusarneq allarpassuartigullu suliaqarneq eqqarsaatigalugit. Pisariaqartipparput inuusuttatta ilinniarluarsimanissaat, tamatsinnut iluaqutaalerlutik allaffissornikkut suleqataalernissaminnut.
Suullu tamarmik meeqqat atuarfianni aallartittarput, naggataatigut ilisimasaqarlualertarutik, ilisimatusarnissakkut periarfissanut, nunani allani sulilernissaminnut, nunani allani ilinniarnerminnut atatillugu sulilernissaminnut il.il. Tamakku tamarmik kommiteer aqqutigalugit piviusnngortinniarneqarsinnaapput.
.
Aamma politikerit atorfillillu taakkuninnga atuisinnaapput pikkorinnerulerumallutik aamma imaqarnerusunik isumaqatigiissusiortalernissamut piginnaanngorsarfittut. Suleqatigeeriaatsit misilinneqarsinnaapput kiisalu Kalaallit Nunaanni iluarinngisat qallorneqarsinnaapput oqallisineqarlutillu, tamakkunani oqallittarfinni.
Taamaattumik sanngiinneruvallaaqaaq politikerit isumaqatigiinniartarfinnut iserumasarsimannginnerat uffa inuiaqatigiit iluaquserneqartussaagaluartut. Immikkoortumut attaveqartuarnissap suliniutiginissaa artornartuuvoq, pisariaqarlunilu aamma iluaqutissarsivigineqarluarsinnaagaluarpoq eqqortumik suleqataaffigigaanni.
Imaanngilaq oqartoqartoq Danmarkip USAllu iliuusaagut tamanut isumaqataasugut peqataassagutta, isumaqatigiinniartarfiuvorli piginnaanngorsarfigisinnaasarput, avatangiisitta mingutsinneqarnerat pillugu naammagittaalliorfigisinnaasarput imaluunniit naammagittaalliorfigisinnaasarput naammattumik paasissutissanik pilersorneqarsimanngikkutta isumaqatiginiarneqarsimanngikkuttaluunniit. Suleqatigiiffiusinnaavoq atorfilittatsinnut, ilisimatoortatsinnut il.il. isumaqatigiissuteqarfiusinnaavoq, suleqatigiiffiusinnaavoq ataatsimeersuarfiusinnaavoq aamma piginnaanngorsarnermut atatillugu – aamma ilisimasanik paarlaasseqatigiiffiusinnaavoq nunarsuullu sinneranut ammaassiffiulluni.
Taamaattumik sianiitsuliorneruvoq ataavartumik tassani suleqataannginnerput.
Kalaallit Nunaanni attaveqatigiinneq nutaaq pisariaqartipparput
Attaveqatigiinneq pillugu nunat akunnerminni isumaqatigiissuteqartarnissaat isumaqarlututut isikkoqarpoq tamanna soqutigineqassappat. Memorandum of Understanding af 2002-meersoq naapertorlugu, ilisimatusarnermi suleqatigiinneq pillugu, tenikkikkut suleqatigiinneq pillugu il.il. takuneqarsinnaalluarpoq suleqatigiilluarneq USA-mut, NATO-mut (NATO-mi suleqataanissatsinnut arlaleriarluta pisussaaffilernikuugatta tamatsinnut iluaqutaasumik) aamma Danmarkimut. Qularutigineqassanngilaq nunatta nunarsuarmi inissisimanera pissutigalugu politikkikkut pingaaruteqarnerput kiisalu sikup ataavartup aakkiartornera sialllu pitsaanerulernera pissutaallutik, angallavissat nutaat ammartitilermata, nunarsuarmi ilitsinnut soqutiginartumik kiisalu naalagaaffinnut sullivinnullu ikiorusuppallaanngisatsinnut.
Taassumaannaalluunniit takutikkaluarpaa suleqatissarsiortariaqaraluartugut.
Mittarfiit, umiarsualiviit pingaarutillit, sømilit imaluunniit avannaani imartat nakkutigineqarnissaat, alapernaarsuinissaq, angallaviginissaalluunniit kiisalu timmisartunik qulaattarneq, mittarnissaq allallu sillimanissamut nunanullu allanut tunngasut pineqaraluarpata, taava isumaqatigiinniarnerni peqataasariaqarpugut. Kialluunniit killilersornavianngilaatigut aamma erngiinnarluinnaq isumaqatigiinniarnernut appakaassinnaavugut.
Taamaaliorutta kinguussaassanngilagut avatangiisit salinneqartarnerat, qarasaasiakkut sillimanissaq, naalagaaffiit oqaloqatigiikkumanatik sakkulersornerulernerat, apeqqutit nunat killiit allat, nunat kiffaanngissuseqartut ulorianartorsiortinneqarsinnaanerannut tunngasut il.il. pineqartillugit. Aamma ilisimasassavagut aalisartut allallu umiartortut “takornartat umiarsuaannik” takunnissimanerminnik nalunaaruteqarsimappata kiisalu innuttaasut ilisimatusarnerit, qulaattarnerillu pillugit paasissutissittarsinnaassagaluarpagut soorlu NASAp ice cap programmia pillugu.
Attaveqatigiinnermut aningaasaliinerit?
Taasagut pissutaallutik Naalakkersuisut aperinngitsoorsinnaaneq ajorpagut, taamaaliorsimallutalumi, suleqatigiittoqannginnersoq, aningaasaliisoqassamaannginnersoq, suleqatigiittoqannginnersorluunniit miffarfiliortiternerit pillugit taamaasilluta uangutsinnut akikinnerusunik, pitsaanerusunik aamma ataqatigiinnerusumik attaveqaqatigiinneq pisinnaaleqqullugu qaavatigullu taamaaliortuugutta nunatsinni meeqqat atuarfiinut, ilinniartitsisussarsiornermut, inunnik isumaginninnermut, ineqarnermut takornariaqarneq pillugu ismaqatigiissutinut pitsaanerusunut akissaqalissagaluaratta.
Qaa ila iliuuseqariarta. Periarfissanik ujartuisariaqarpugut akisoorsuarnik siunissamullu qularnaarneqanngitsunik mittarfinnik sanaartulinnginnitsinni kiisalu taakku nassataannik siunissami ukiorpassuarni akiitsunnginnissarput pitinnagu.
Aamma taamaappoq avataaniik sulisussarsiornissaq inissaqartinnissaallu pitinnagit kiisalu allarpassuit pitinnagit.
Kanngunanngilaq aningaasaliissutissarpassuit utaqqitikkallarnissaat pineqartillugit mittarfissualiornissat qaqugorsuarmut imminut akillersinnaanngisaannartussanik allanilli aningaasalersorneqartariaqartunik aamma.
Suleqatissarsiornissaq, aningaasaleeqataasussarsiornissaq aamma avataaneersunik sullivinnik amerlanerusunik suleqatissarsiornissaq nalunngeriikkatsinnik, kanngunanngilaq.
Minnerunngitsumik pineqartillugit mittarfiit nunat allamiut miffigisinnaasassaat aamma Sakkutuunit Danmarkimeersunit USA-meersunillu. Isumaqatigiissutit pitsaanerusut piviusunngortinneqarsinnaasariaqarput maannamut naleqqiullugu, pigilikkagummi akilersinnaanngillat aamma qaqugorsuarmut akilersinnaalernavianngillat aamma sananeqartussaammata businessimi periutsit ajorluinnartut tunngavigalugit.
Pitsaanerusunik angusaqarsinnaavugut aamma allanik periarfissanik ujarlertariaqarpugut taama amerlatigisorsuarnik aningaasaliilersinnata.
Soorlu iligut suleqatigineqarluarsinnaagaluarput.