2016-mi meeqqat 4445 nappaatipalaanik tunillanneqarsimapput. Taakkunannga 14-t inorlugit ukiullit 62-t. 62-init taakkunannga arfineq-marluk tallimat qulingiluallu akornanni ukioqarput.
Meeqqat tallimat qulingiluallu akornanni ukiullit arfinillit klamydiaqartut paasineqarpoq taamatut ukiulik ataaseq gonorrimik tunillanneqarsimavoq. Ajoraluartumik 2016-mi kisitsisit kisimik nalunaarsorneqarsimapput allalli kingorna atornerlunneqarsimasinnaasut nalunaarsorneqarsimanngillat. Qanoq iliorluta angalasartoqatigiit atorlugit meeqqat taakku ikiorsersinnaavagut? Nutaanik suliniutinik aallartitsisoqarnikuunngilaq aamma iliuusaasimasinnaasut tunngaviusumik ajornartorsiummut iluaqusiinavianngillat: Tassalu meeqqat inuusuttullu kinguaassiutitigut atornerlunneqarnikuupput, oqaloqatigiinneq atorlugu katsorsarneqarsimanngillat imaluunniit imminut naleqartinnerat ikiorserniarlugu immikkut ilisimasalinnik ikiorneqarnikuunngillat ingerlaqqinnissaminnulluunniit ikiorserneqarnikuunatik.
Ilaqutaat ikiorneqarsinnaanngillat.
Kinguaassiutitigut kanngutsaattuliortoqarsimasoq nalunaarutigineqaraangat taava imatut annerusumik iliuusedqartoqarneq ajorpoq.
Kommunit ukiorpassuarni tulliuttuni Naalakkersuisunit ilanngartuunniarneqartut Bloktilskuddit eqqarsaatigalugit suliassaqarpallaarlutik ilioriusissaaleqipput aamma suliassartik artuleqqavaat.
Killiliisamut aningaasaliissutigineqartut 4 mio. koruunit aputtut qaqqamut innermik anitsisumut milorujutatut ipput. Silaannarluunniit nillaallatsissinnaanngilaa. Aningaasanut ministeritta oqaasii ilisimasaqaqqatunnermik pissuteqartutut nalilerpakka, ajornerpaamillu eqqarsassaguma ministerip meeqqat inuusuttullu mittatigai naak partiit tamarmik qineqqusaarnerup nalaani neriorsuutigereeraluaraaat taakku pinngitsooratik ikiorneqassasut.
250 milliuunit 500 milliuunilluunniit imaaliallaannaq nassaarisinnaavagut mittarfiliorniarnitsinnut atatillugu kisianni meeqqat mikisunnguit ulorianartorsiungaartut ikiornissaannut oorimininnguanik nassaarsinnaanngilagut. Taakku kingunerlutsitsisarput timikkut tarnikkullu aamma allatigut kingunerlutsitsisarput soorlu makkunannga:
* Kimulluunniit attaveqalersinnaaneq ajorput tatigisaaruttaramik soorlu aamma ajornartorsiutigsarpaat iluamik aappaqarnissaq, ikinnguteqarnissaq, ilaqutaqarnissa, avatangiisit meeqqallu.
* Inersimasunngoraangamik atornerluisunngortareput – Katsorsaaviup oqaatigaa, katsorsartakkaminni amerlanerpaat kinguaassiutitigut atornerlunneqarnikuusimassasut.
* Imminut toquttarput aamma imminut toqoriartarput
* Misigissutsimikkkut innarlerneqarput – nakkagarululersarput ersillutilllu.
*Ulorianartumik inuuneqalersarput – aamma kinguaassiutitigut imminnut iluamik isumagisinnaajunnaartarput, imminnut ajoqusersulersarput, nerisaasaat innarlerneqartarpoq, persuttarneqartarput il.il.
* Sulisinnaasusaat killeqartarpoq – sulisinnaanngikkunik sulisinnaassuseqarpiarneq ajorput
* Kiserliortunngortarput mattullutillu
* Ilinnialersinnaaneq ajorput, ilikkarsinnaassusaat innarlerneqartarpoq aamma ajornartorsiuteqarujussualersarput allatigut. Ajoqutissarsiarisartagaat allarpassuupput allattussagutsigit allaat inissaalitsilersinnaalluta.
Arlaannaataluunniit eqqarsaatigineq ajorpaa kanngutsaattuliorfigineqarsimasut eqqarsartaatsimikkut ikiorneqarsinnaanissat. Nuna tamakkerlugu paasititsiniaasoqarneq ajorpoq aamma kanngutsaattuliorfineqarsimanerup kingunerluutai pillugit.
Sullissivik.gl-mi innersuussutigineqartuarpoq Tasiorta, uffa matuneqarnikuusoq aamma nunap immikkoortuini nipiliuutigineqarpoq ikiorneqarnissaq, takkutinngisaannarporli.
Qineqqusaarnerup nalaani inuit sapiitsorsuit sassaqattaarput oqaluttuaralugulu meeraallutik kinguaassiutitigut atornerlunneqarsimanertik amilaarnartumik.
Kikkut tamarmik, politikerit, tusarnaartut, isiginnaartut, tv-mi aallakaatitassiortut qeqarput immiussivimmilu qissallutik imaluunniit attortingaarlutik nillissanatik. Tamatta neriorsuutigaarput iliuuseqarumaarluta. Kikkut tamarmik taama neriorsuutigaat aningaasaliissutit amerlineqarumaartut, akiiunissamut, sallerpaatillugu kinguaassiutitigut atornerlunneqarsimasut sullinniarlugit neriorsuivugut pinngitsoqarata.
Kisianni arlaannaataluunniit meeqqat atornerlunneqarsimasut massakkorluinnaq ikiorumanngilaat, ullumi, qaammatip tulliani imaluunniit ukiuni tulliuttuni, kinguaassiutitigut kanngutsaattuliorfigineqarsimasut kingunerlutsitsisullu imminiiginnarneqarput.
Malunnartumik aningaasaliisoqanngilaq. Malunnartumik ikuiniartoqanngilaq. Kanngutsaattuliortut ikiorneqartarnissaat malunnartumik iliuuseqarfigineqanngilaq. Ilaqutariit ikiorneqarnissaannut imatut aningaasaliisoqanngilaq, kingunerlutsitsigaluaqisut. Angerlarsimaffimmi angajoqqaat quarsaaqqasut ikiorneqarnissaannut aningaasaliisoqanngilaq aamma meeqqat inuusutullu inissinneqarallarnissaannut, kanngutsaattuliornerit angerlarsimaffinni erngunnerup nalaani naak pisaraluartut.
Innersuussioqanngilaq immikkut ilinniarsimasunut kanngutsaattuliorfigineqarsimasunik katsorsaasinnaasunut, tarnikkut aamma kingunerlutsitsinermut.
Inuiaqatigiinni kanngunartuliorneruvoq tamanna aamma tujorminarluinnaqqissaarpoq.
Nalitsinni ajunaarnersuit annersaraat, aningaasaatigummi allarluinnartut kukkusunut atorusunneruagut, kommunit sipaarfigaagut, meeqqat inuusuttut inersimasullu kingunerlutsitsisut utaqqisariaqalersillugit, naak inersimasunut allanut nilliagaluartut ikioqqullutik.
Ilaatigut pisariaqartippagut:
* Immikkut ilisimasallit meeqqanik, inuusuttunik inersimasunillu kinguaassiutitigut atornerlunneqarsimanertik pissutigalugu kingunerlutsitsisunut ikiuunnissaat
* Taamatut pinerluttoqarsimatillugu nalunaarnermiik akunnerit 48-t iluanni iliuuseqartoqartarnissaa, malitseqartitsillutik aamma sapaatip akunnerata iluani inuit siunnersorniarlugit suliniuteqartoqartarnissaa taamatullu ukiuni tulliuttuni suliniutit nangillugit ingerlatsisoqartarnissaa.
* Pisariaqartitsineq naapertorlugu eqimattanik ikiuisoqartarnissaa oqaloqatigiinnikkut – akeqanngitsumik
* Angajoqqaat ulorianartorsiortut saaffissaqarnissaat, qitornallit kinguaassiutitigut atornerlunneqarsimasunik aamma angajoqqaat saaffissaqartariaqarput siunnersorneqarfigisinnaasaminnik, qitornatik kinguaassiutitigut kanngutsaattuliorfigineqarsimappata imaluunniit kinguaassiutitigut kanngutsaattuliortoqarsimasoq paasineqarpat.
* Qanigisat saaffigisinnaasaanik amingaateqarpugut
* Sumiiffimmik peqartariaqarpugut kinguaassiutitigut kanngutsaattuliorfigineqarsinnaanernik pinaveersaartitsisinnaasumik – sumiiffik kanngutsaattuliortartut saaffigisinnaasaat eqqarsaatitik katsorsarneqarnissartillu pillugu.
* Ilisariteqqaanngikkaluarluni saaffissaq, inersimasut kingunerlutsitsisut saaffigisinnaasaat, aamma ilisariteqqaanngikkaluarlutik, ammarlutik eqqarsaatiminnik oqaluttuarfigisinnaasaannik ikiorserneqarfigisinnaasaannillu.
* Ilaqutariinnut ulorianartorsiortunut iliuuseqarasuartarfiit, iliuuseqarasuartarfiit meeqqanut inuusuttunullu.
* Immikkut ilisimasalinnit katsorsarneqarsinnaaffiit, angerlarsimaannarluni, aamma meeqqat inuusuttullu naalasseriitsut eqqarsaatigalugit, kanngutsaattuliorfigineqarsimanerat pissutaalluni – taakku nuukkalarfissaat amingaataapput perorsaanikkut tarnikkullu ikiorneqarsinnaallutik, angerlarsimaffimmi tapersersorneqarneq naammassimanngippat.
4 mio. kr. til Killiliissamut innuttaasunut mitallerneruvoq sualummik eqqarsaatigalugit meeqqat inuusutullu kinguaassiutitigut kanngutsaattuliorfigineqarsimasut.
Tassa pissaanermik tigummiartut suliarisinnaasatuaat taakkuninngalu ikorfartuisut qulaani takuasi.
Kanngunaqaat. Aamma neriorsuinerlorujussuarput.
____________
Paasissutissanik imallit nalunaarutit ilanngussakka takukkit:
Killiliisa:
DA:
https://naalakkersuisut.gl/~/media/Nanoq/Files/Publications/Familie/DK/Killiliisa_dk.pdf
KL:
https://naalakkersuisut.gl/~/media/Nanoq/Files/Publications/Familie/GL/Killiliisa_kal.pdf
Rapport om senfølger:
https://naalakkersuisut.gl/~/media/Nanoq/Files/Publications/Familie/DK/Handlingsplan%20vedr%C3%B8rende%20Senf%C3%B8lger%20af%20Seksuelle%20Overgreb%202012%20-%202016.pdf
Kønssygdomme, børn:
https://knr.gl/da/nyheder/klamydia-og-gonor%C3%A9-rammer-ogs%C3%A5-b%C3%B8rn