Tusagassiutit immikkoortoq meeqqanut inuusuttunullu tunngasoq sammeqqilerpaat. Tamatumuuna Tasiilami, arnaq sapiitsup pissutsit nilliaatigimmagit. Takussavarsi qanoq imaannaanngitsigisoq innuttaasoq naalliulluni taamaaliortariaqarsimammat.
Inatsit inissinneqareerpoq. Soorunami suleqatigiinniassaagut kisianni periarfissaqareerpoq kommunip aqutsinerata atorunnaarsikkallarnissaa imaluunniit qularnaarneqarnissaa aalajangernerit illoqarfimmi pisarnissaat utaqqiisaagallartumik, kommunalbestyrelsip aalajangiisinnaanngorsiillugu. (Quppernerup naqqani inatsimmut innersuut takuuk).
Suliaq imaannaanngitsuuvoq suliat inunnut 500-nut sinnilinnut tunngasut qulliunerusunut ingerlannissaat, tassanimi inunnik isumaginninnermut siunnersortip aamma aalajangiiffigisariaqartarpai suliap inatsisinut tunngtasortai, suliamik malitseqartitsinissaq, meeqqamut illersuisumik pissarsinissaq, politiit atuarfiullu ataatsimeeqatiginissaat kiisalu ilaqutariit tamaasa “annaannissaat”.
Allamik iliuusissaqanngilaq taamaallaat sulerulunnissa<q. Aamma ilaqutariit tungaanniit.
Oqallisigineqarnerili paamaarussinermik kinguneqassanngillat; meeqqammi nammineq ilaqutassatik qinerneq ajorpaat aamma soorunami suliassaraarput ilaqutariit aserunnginnissaat kisianni meeraq akiginagu.
Kisianni soorlu 2013-mi Kalaallit Nunaanni inatsisinik atortitsinerup nakkaattoornissaa Danmark ikiortigalugu pinngitsoortinneqartoq tassani Kalaallit Nunaat Danmarkillu suleqatigiinnerisigut suliat uninngaannartut 8.000-t suliarineqarlutik. Kusanarpallaanngilaq kisianni iluaqutaaqaaq.
Taamani inatsisilerituut misilittagartuut aggersinneqarput aamma inuit pisinnaatitaaffii pillugit immikkut ilisimasallit kalaallit nunaanni inatsisinik atortitsinermut ikiuuttussanngorlugit qaavatigullu aningaasaliisoqarluni siunertamut taamaallaat atorneqartussanik.
Kisianni meeqqat normuinnaanngillat, tamaattumik nunatut pingaarniarneq illuartikkallarlugu danskit oqartussaaffiinut ikioqqusoqartariaqaleraluarpoq, meeqqat inuusuttullu ikiorumallugit taamaaliornikkut peqatigiiffiit (NGO´t ) immikkut ilisimasallit, inatsisilerituut inuillu pisinnaatitaaffiinnut immikkut ilisimasallit suleqatigalugit tapersersorneqarluarluni suliniutit assigiinngitsut aallartinneqarsinnaagaluarput.
Ajunaarnersuaq uaneralaannguamiinngilaq, piviusooreerpoq meerarpassuarnut inuusuttorpassuarnullu ullumi.
Isiginnaaginnarsinnaanngilagut. Isiginnaaginnarsinnaanngilagut imminiiginnarlugit. Iliuuseqartariaqarnerusariaqarpugut.
Iliuuseqarnissamut aajuku uangut siunnersuutigut tigussaasut:
1) Qitiusumik taskforcemik pilersitsisoqartariaqarpoq TAAMAALLAAT nunami maani sulianik meeqqanut inuusuttunullu tunngasunik suliaqartussamik.
Immikkoortunut marlunnut avinneqassaaq:
Immikkoortortaq iliuuseqarasuartartussaq – tassani ullut tamarluinnaasa sulianik suliaqartartussaq, meeqqat ineriartornissaat ulorianartorsiortinneqartillugu aamma meeqqat taakkulu ilaqutaat piaartumik sullinneqartussaatillugit, ajornartorsiornerminni ikiorneqartussaatillugit il.il. Kommunip immikkoortortaanut ikiuutissapput, tassani nalilerneqartassalluni suliat iliuuseqarfigineqassanersut akunnerit 24-t ingerlanerni kiisalu suliniutinik aallartitsisarluni akunnerit 72-t iluanni.
Immikkoortup aappaani ilungersuullugu ilaqutariinnut katsorsaanissat eqqortut nassaariniarneqassapput, suliassat pisariusut eqqarsaatigalugit pineqarlutik meeqqat inuusuttullu nappaataasa paasiniarnissaat, tarnip pissusaanut immikkut ilisimasalimmik oqaloqateqartarnissamut neqeroorutit, atornerluisunik katsorsaanissamut innersuussisarnerit, inissiisarnissat ikioqatigiilluni – aamma kommunit akornanni taamatullu innersuussisarnissat soorlu ilaqutariit inissiaannut aamma ilaqutariit atuaqatigiittarnissaannut.
Taskforce sivisooq, aaqqissuulluakkamik sulissaaq, kommunimiit kommunimut.
Sukkassutsit pingasut atorlugit sulisoqassaaq:
A) Suliaq inatsisilerituumit nalilerneqassaaq aamma meeqqap iluaquserneqarnissaa qitiulluinnartinneqassaaq
B) Inunnik isumaginninnermi suliniutit nuna tamakkerlugu aallartitsisoqarsinnaassaaq atorneqarlutillu – tassa innersuussivissatut.
Sumi inissiiviusinnaasunik nunami maani peqarpa, sumi angajoqqaanik katsorsaanissamut periarfissaqarpa, ilaqutariinnut sumi ineqarpa il.il. aamma najukkami sinniisoq sapaatip akunneri tamaasa naapinneqarsinnaasassaaq suliap pillugit immersorneqarnissaq pillugu – tamatumani pinngitsoortinniarlugu qitiusumi nalilersuinerit kisimik tunngavigineqarnissaat, qularnaarniarluguli aamma najukkami ilinniarsimasut peqataatinneqarnissaat taamaasillutillu pisariaqartitaminik ikiorneqarnissaminnut periarfissaqartinneqarlutik. Atuarfiup oqaaseqaatai, peqqinnissaqarfimmi sulisut, pisariaqarpat politiit taamatullu eqqartuussivinni aalajangiinerit nalilersuinernut ilaatinneqartassapput kiisalu assersuutigalugu kommunimiit kommunimut journalit.
C) Katsorsartinnissamut innersuussinerit ilanngunneqarnerillu aamma tamatumani piffissaq atorneqartussaq ilanngullugu.
Naalakkersuisut Inatsisartullu arlalinnik suliaqarnissaat pisariaqarpoq:
Danmarkimut danskinulllu suliniaqatigiinnut assatik isaatissavaat aperalugillu kalaallit meerartaannut inuusuttaannullu taamatullu ilinniarsimasunut tamakkuninnga suliaqartunut immikkut ikiorsiinissaq qanoq isikkoqarsinnaanersoq. Sukkasuumik.- Piffissaq ungasinnerusoq isigalugu pilersaarusiorfigissavaat immikkoortuni, Namminersorlutik Oqartussani kommuninilu ukiuni tulliuttuni 20-ni qanoq aserfallattaaliisoqarsinnaanersoq.
Nassaarineqassapput katsorsaasut kalaallisut oqalussinnaasut taamaallaat ilaqutariinnik, meeqqanik inuusuttunillu navianartorsiortunik katsorsaallutillu ikiuuttussanik.
Aalajangissapput soorlu Red Barnet ilanngunneqassasoq, kattuffik taanna pinaveersaartitsissutaasinnaasunik suleriutsinik arlalinnik peqarmat eqqarsaatigalugu kinguaassiutitigut atornerluisarneq. Imaluunniit Danmarkii Janus-centeret kanngutsaattuliortartunik pinaveersaartitsinermik suliaqartartoq. Aamma periarfissaavoq VOLD-ip Kalaallit Nunaannut aggersarneqarsinnaanissaa persuttaasartunillu oqaloqartillugu – taakku 2016-mi Kattunneq ataatsimeersuartitsimmat imminnut ilisaritipput aamma nunarsuaq tamakkerlugu angusaqarluartarsimanerminnut uppernarsaatissanik peqarput. Aamma VOLD nunatsinni angutinut oqaloqatigiittartunut, ikorfartorneqarnissaminnut pisariaqartitsisunut suleqataatinneqarsinnaavoq.
Aalajangertoqassaaq peqatigiiffiit nammineq piumassutsiminnik suleqataasut ikorfartorneqassasut aamma nunami maani whistleblowerit oqaluttuartartussanik taamatullu meeqqanik inuusuttunillu sullissisussanik – suliummut iluaqutaasinnaanngorlugit.
Piumassuseqarfigisariaqarparput sulisussanik kalaallisut oqalussinnaanngitsunik pissarsisinnaanissarput, ilinniarsimasutullu pikkorissunik, ikorfartortissatsinnik aamma ilinniarsimasortatsinnik pikkorissaasussanik nunatsinni tamarmi – aamma pilersitsisussanik ataavartumik patajaatsunillu ikorfartortissanik, atorlugu sivisuumik qitiusumik ikorfartortaasinnaasoq ajornartorsiorfinni sulisunut.
Piumassuseqarfigisariaqarparput qularnaassallugu ilinniarsimasortatta angerlarsimaffimmiit sakkussanik nassarnissaat aamma peroriartornerminni piginnaanngorsartarnissaat pikkorissarnikkut, qanoq ilinerani triggered angussavaat aamma qanoq ilinerani piariissappat sullitaminnik katsorsaasalernissaminnut. Tassa sulianut ingerlataminnut tunngatillugu inuttut akuleruttannginnissartik peqataanillu ikiorneqarnerminni.
Paasisinnaasariaqarparput eqimattakuutaarluni iliuuseqarnissaq pisariaqartussaammat aamma illoqarfiit inui tamarmik katersortarfinni oqaloqatigineqartassammata, immikkut ilinniarsimasunik tapersersorteqarluni – suliniut siviussaaq, tassani innuttaasut akisussaaqataanertik paasissavaat aamma suleqataassapput ajornartorsiutit aaqqinnissaannut, naammassinissamik tungaanut.
Piumassuseqarfigisariaqarparput meeqqanik inuusuttunillu kinguaassiutitigut kanngutsaattuliortartunut sakkortunerusunik suliniuteqarsinnaasariaqassagatta. Meeqqanut inuusuttunullu qanillattortinneqanngisaannassapput aamma meeqqat inuusuttullu tamakkununnga illersugaassapput.
Paasisariaqarparput suliniutit annertusariaqarmata sivisullutillu aamma ukiut sisamat siumut eqqarsartariaqarpugut – qinigaaffimmik sivisunerusumik, kinguaariit ataatsit sinnerlugit.
Paasisariaqarparput ilinniarsimasuuneq suminngaanneernermik pingaarnerummat aamma qanorluunniit ikiorneqarsinnaanissarput ammaffigisariaqarparput. Ilinniarsimasunik naammattunik soqanngilagut aamma ilinniarsimasunik naammattunik atorfinitsitassaqanngilagut aamma nassuerutigisariaqarparput ilinniartitsisut allallu ilinniarsimasut aamma ikorfartorneqarnissaminnik pisariaqartitsisarmata – aamma ernummatigissanngilarput suliassarujussuaq aallartissagatsigu, politikkikkut suliniut imaannaanngitsoq, kisianni aallartittariaqangarput.- Paasisariaqarparput kinguaassiutigut atornerluinerit tassaammata kinguaassiutitigut atornerluinerit aamma persuttaaneq persuttaanerummat, aamma sumignnaaneq sumiginnaanerummat, taamaattumillu Naalagaaffeqatigiit iluanni taamatullu nunarsuup sinnerani ujarlertariaqaratta aaqqiissutissanik ajornartorsiutit iluarsiivigiumallugit.
- Piumassuseqartariaqarput fastforcesinik pilersitsinissaminnut.
- Kommunit Namminersorlutik Oqartussallu neriorsoqatigiissapput meeqqat inuusuttullu pingaarnerpaatillugit suleqatigiinniarlutik aningaasaliissutissallu qularnaarlugit taamatullu kikkut tamarmik iluarisinnaasaannik suliat meeqqanut tunngasut naammassiniarlugit. Pisariaqassappat ataatsimoortumik aningaasaliisoqarsinnaavoq imaluunniit katsorsaanissamut neqeroorutinut aningaasat malinnaatinneqarsinnaapput il.il.
Annertuumik suliniuteqartariaqarpugut aamma aningaasaatigut pitsaanerusumik atortariaqarpagut.
Ilinniarsimasunik assut amingaateqarpugut aamma inunnik isumaginninnermut siunnersortit allallu ilinniarsimasut sinerissatsinniittut qasullutik susinnaajunnaalerput.
Akissaqartinngilarput tusaanngitsuusaaqqinnissarput.
Inuit inuunernik, ilinniarnermik, inuunermik ingerlatsinermik, pinerlunnermik, imminut toqunnermik aamma tarnikkut nappaateqalernermik kinguneqartarput. Nuna tamakkerlugu ajunaarnersuaqarpoq taamaattumik tamanna tunngavigalugu iliuuseqartariaqarpugut.
Tassaarsuarmit eqqorneqaratta takuarput ataqatigiissaakkanik iliuuseqartoqartoq apeqqutaatinnagu suminngaanneerneq aamma malitseqartitsinissaq pingaarluinnaqqissaartuuvoq.
Aaamma uani taamaappoq.
Qaa, Kalaallit Nunaat, aallarteriarit.
Qaa, politikerit suliaq aallarteriartigu. Ataatsimoortariaqarpugut iliuuseqarlutalu. Massakkut.
Innersuussinerit
Meeqqanut tapersiisarneq pillugu Inatsisartut inatsisaat ukunani tuugassani marluunniipput: